Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan "Teknoloji Bağımlılığı Ebebeyn Rehberi" öğrencilerimiz aracılığıyla velilerimize gönderilmiştir.
Teknoloji bağımlılığı, başta sosyal medya ve oyun, online alışveriş ve uygulamalarda takıntılı bir şekilde vakit geçirmek ve buna bağlı olarak kişinin kendini sosyal hayattan soyutlamasıdır. Modern çağın en yaygın sorunlarından biri olan teknoloji bağımlılığı özellikle çocuklar arasında hızla yayılmaktadır. Ebeveynler ve eğitimciler için bu durumun belirtileri ve mücadele yöntemleri hayati önem taşır. Sağlıklı teknoloji kullanımı, çocukların gelişiminde dengeli bir rol oynamalıdır.
Teknoloji bağımlılığı, akıllı telefonun ortaya çıkışıyla kişinin sosyal medyada, oyunlarda, online alışveris sitelerinde ve uygulamalarda bilinçsiz, kontrolsüz ve takıntılı bir şekilde zaman harcamasıdır. Bu zaman harcama kişiyi aynı zamanda sosyal hayattan da soyutlar.
Teknoloji bağımlılığı ile mücadele eden insan sayısında özellikle internet ve akıllı telefonların ortaya çıkışı ile birlikte ciddi bir artış yaşanmıştır. Bireyler çevrimiçi iken beyinlerinde gelişen nörolojik değişiklikler göz önüne alındığında teknoloji bağımlılığı davranışsal bağımlılıklar başlığı altında incelenir. Davranışsal bağımlılıklar başlığı altında incelenen diğer yaygın alışkanlıklar kumar ve seks bağımlılıklarıdır.
Teknoloji bağımlılığı aynı zamanda dijital bağımlılık, internet bağımlılığı ya da internet kullanım bozukluğu olarak da adlandırılır. Teknoloji bağımlılığının, çocukların gelişimine zarar vermemesi adına profesyonel bir destek alınarak gelişim sürecinde dengeli bir role sahip olmalıdır.
Başta çocuklarda olmak üzere her yaştan insanda görülen ve bilinçsizse sosyal medya kullanımı olarak da adlandırılan teknoloji bağımlılığının gelişiminde etkili kabul edilen başlıca nedenler çevresel faktör veya depresyon gibi durumlardır.
Teknoloji bağımlılığı nedenleri şunlardır:
Teknoloji bağımlılığı tedavisi gören bireylerde çok sık rastlanan bir durum, takıntılı teknoloji kullanımı üzerinde de etkili olabilecek diğer zihinsel sağlık sorunlarına da rastlanılmasıdır.
Çocuklarda teknoloji bağımlılığı için araştırma yapılırken, çocukların internet aktivitelerinin çoğu kez yaşlarına uygun ve sağlıklı olduğu unutulmamalıdır. Çocukların arkadaşlarıyla konuşmak, özel ilgi alanlarını keşfetmek, müzik dinlemek ya da oyun oynamak için teknolojiyi kullanmaları belli ölçüler içinde sorun kabul edilmez.
Teknolojiyi kullandıktan sonra çocuğun yaşamındaki diğer aktiviteler için yeterli zamanı kalıyorsa sorun yok demektir. Fakat çocuğun video oyunları gibi aktivitelerde çok fazla zaman harcadığı hallerde, bu davranışın altında yatan farklı bir zihinsel problem olabilir. Çocukların çevrimiçi faaliyetlere aşırı yönlenmesinin altında yatan sorunlar arasında kaygı, depresyon, DEHB ve öğrenme bozuklukları olabilir.
Teknoloji bağımlılığı konusunda en yüksek risk altında bulunan bireyler ergenlik döneminde olan erkeklerdir. Yapılan bilimsel çalışmalarda ergenlik döneminde olmanın teknoloji bağımlılığı için bir risk faktörü olduğu değerlendirilir.
Adölesan dönem olarak da geçen ergenlik, insan gelişiminde çeşitli biyolojik, psikolojik ve sosyal değişimleri kapsayan bir dönemdir. Bu kadar fazla değişiklikle başa çıkmak hem ergenler, hem de aileleri için sorun yaratabilir. Ergenlik çoğu kez sosyal bağlantıların sürdürülmesi konusundaki eksikliği destekleyen bir dönem olarak da karşınıza çıkar.
Teknoloji bağımlılığı genel olarak 4 ana başlık altında incelenir. Bu başlıklar şöyledir:
İnternet oyun bozukluğu ya da internet oyun bağımlılığı, bireyin oyun alışkanlıkları üzerindeki kontrolünün azalması ile tanımlanır.
Video-içerik tüketimi bağımlılığında kullanıcılar çeşitli kanallarda kişisel zevklerine hitap eden sürekli bir video akışı ile karşı karşıya kalırlar. Kullanıcılar söz konusu videolarla karşılaştıkça beyinlerinden dopamin salınımı nedeniyle oluşan ödül ve zevk duygusuna bağımlı hale gelmeye başlıyorlar.
Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bireylerin ruh sağlığı ve ilişkileri olumsuz yönde etkilenir Sosyal medya bağımlılığı da davranışsal bağımlılıklar altında incelenir.
Online anlık satın alma bir bağımlılık haline geldiğinde, durum birey için zorunluluk halini alır. Kompulsif alışveriş genellikle daha fazla şey edinme yönündeki derin ihtiyaçtan kaynaklanır. Kompulsif biçimde çevrimiçi alışveriş yapan bireyler, bunu üzüntü, sosyal izolasyon ve güvensizlik gibi duygularıyla başa çıkabilmek için yaparlar.
Zamanın geçtiğini fark etmemek, agresif davranışlar, sosyal hayattan soyutlanmak gibi durumlar teknoloji bağımlılığı belirtileri arasında gösterilir.
Genel olarak teknoloji bağımlılığı şu durumları içerir:
Teknoloji bağımlılığının kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığı üzerinde ciddi zararları söz konusudur.
Teknoloji bağımlılığı zararları şu şekilde karşımıza çıkar:
Ekran karşısında fazla zaman geçirilmesi nörolojik olarak beyne diğer kimyasal bağımlılıklar gibi etkide bulunur. Beyinde dopamin ve bireyi iyi hissettiren kimyasalların daha fazla salgılanması sonucu birey zaman içinde dopamin vb. hormonların salınımını daha da fazla arzulamaya başlar. Aynı etkinin sürekliliği için daha fazla uyarana gereksinim duyulmaya başlar.
Ekran başında fazla zaman geçirilmesi depresyon ya da anksiyete gibi zihinsel sağlık bozukluklarının gelişiminde risk artışına neden olabilir. Ayrıca ekran karşısında fazla kalmak beyinde değişikliklere yol açarak, çocuklarda beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Teknoloji bağımlılığı en basit anlatımla yemek ya da alkol bağımlılığı gibi uzak durulması gereken sorunlar ya da imkansız kompulsif davranışlar arasında değerlendirilir. Bu nedenle gençlerde ve çocuklarda teknoloji bağımlılığı tedavisi bireyin beyninde ve bedeninde gelişen olaylar hakkında bilgilendirilmesi, takıntılarının ve sonuçlarının tanınması, sınır koyulması, kompulsif döngüyü kesintiye uğratacak alternatifler bulunması gibi düzenlemeler temelinde yürütülür.
Teknoloji bağımlılığının önlenmesi için bilim insanlarının önerileri şunlardır:
Bazı bireylerin teknoloji bağımlılığı gerçek yaşamda sosyal açıdan garip bir duruma dönüşebilir. Teknoloji bağımlılığının gündelik hayata başlıca olumsuz etkileri şunlardır:
Bireyin internet kullanımını kesmek ya da azaltmak konusunda başarısız olması halinde internet bağımlılığı bozukluğu yaşadığı düşünülür ve bu durum psikolojik bir hastalık olarak da değerlendirilebilir.
Teknoloji bağımlılığı vücut ağrıları, karpal tünel sendromu, görme problemleri, düzensiz kilo alıp verme gibi fiziksel rahatsızlıkların yanı sıra depresyon, sosyal izolasyon, saldırganlık ve ruh hali değişimleri yaşanmasına da sebep olabilir.